Bilecik Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Fevzi Uzunyaptığı konuşmada Perakende Ticaret Yasasıyla, yeni bir firmanın nasıl kurulacağı, kampanyalar, esnaf ve sanatkarların avantajları gibi birçok hususun değişimini içeren tasarıyı meslek komite üyeleriyle paylaşıp onların görüşlerini almak istediklerini söyledi. Uzun, “Taslakta olumsuz görülen, eksik görülen hususlar varsa bunları rapor haline getirip Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ve Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’na ileteceğiz.” dedi.
Üyelerle müzakere etmenin önemine de değinen Uzun meslek komite üyelerine hitaben, “Sizler önce Bilecik sonra da ülke ekonomimizin direk içinde yer alan ticaretin temsilcilerisiniz. Bu nedenle sizleri doğrudan ilgilendiren bu taslağı sizlerin görüşlerine sunmak istedik.” diye konuştu.
Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Öğretim Görevlisi ve Bilecik Ticaret ve Sanayi Odası Danışmanı Yüksel Okşak bir sunum yaptı. Okşak sunumunda esnaf ve sanatkarlar, yöresel ürünler ve unutulmaya yüz tutmuş meslekler için artık AVM’lerde yer ayrılacağını, tüm illerde Stratejik Ticari Plan oluşturulacağını, bu plana uygun olmayan işyeri açılış başvurularının kabul edilmeyeceğini vurguladı.Okşak şunları aktardı:
“Taslak yasanın çıkış amacı, malumunuz sanayi ve ticaret ülkemizde gittikçe daha da derinleşiyor piyasa derinliği anlamında ve birçok problemde bunun içinde barındırılıyor. Yasanın çıkış amacı, perakende işletmelerin açılış ve faaliyetlerine ilişkin değişiklikler var. ‘Yeni bir işletme kurulduğunda artık nasıl bir mekanizma işleyecek? Başvurular nerelere yapılacak? Nasıl bir sistemle yürüyecek?’ Amaçlarından birisi o, ikincisi perakende ticaretin standartlara uygun, daha kaliteli ve yol haritasının belirlenmiş bir haline getirmeyi hedefliyor. Yasanın çıkışının üçüncü amacı piyasada dengeli bir büyüme ve gelişmenin sağlanması. Şu anki perakende piyasanın çok dengeli ve sürdürülebilir olduğunu söyleyemeyiz. Son 5-6 yıldır çok hızlı büyüyen bir AVM furyası var. Ama bununla beraber küçülmeye giden bir esnaf, sanayici ve ticaret erbabı var küçük grupta. ‘Bunu daha dengeli hale nasıl getirebiliriz?’i oturup yasalaştırmaya çalışıyor bakanlık, amacından bir tanesi de o.
Bir diğeri perakende işletmelerin faaliyetleri ve bunların üretici ve tedarikçilerle ilişkileri. Bu da çok gündemde olan bir konu, hatta kronik hale gelmiş diyebiliriz. Örneğin, toplu alımlarda üreticilerin yaşadığı sıkıntılar. Özellikle tarım ürünlerinde büyük marketlerin alımları ya da neredeyse karları minimize eder hale getirilerek yapılan satın almalar en son nihai üreticileri biraz sıkıntıya sokuyor. Buna ilişkin de bazı değişikler içeriyor. Kapsam olarak da perakende ticareti ilgilendiren kim varsa en mikroda bir ilden bahsediyorsa Belediye, bunun üstünde Bakanlık, İl Özel İdareleri ve diğer dediği gruba bakın Esnaf Odaları, Ticaret ve Sanayi Odaları perakende ticaretle ilişkili ne kadar sivil toplum kuruluşu varsa bunları da ilgilendiriyor, kapsamına alıyor.
Taslak yasanın ilk ön gördüğü konu stratejik ticari planın hazırlanması. Yasa diyor ki, ‘Her il oturup kendi iline ilişkin bir stratejik ticari plan hazırlasın.’ Peki, bunu nasıl hazırlayacak? Taslak yasa bunu da ön görüyor. Faaliyet konusuna ve gruplarına göre perakende işletmelerin yerleşim yerlerindeki mesafeleri dikkate alınarak hani nasıl ki bugün sigara, alkol satışıyla ilgili mesafe baremleri var kısıtlamaları var, aynı şekilde AVM’lerinde kurulumuna ya da sanayi ve ticaret tesislerinin kurulumuna yasa bir takım baremler getirecek yönetmelikte. Bu sadece üst perspektiften bir yasa taslağı olduğu için sadece bu kadar bahsediyor yasa. Stratejik planda diyor ki ‘Komisyon kararını müteakip en geç 7 iş günü içerisinde Ticaret İl Müdürlüğü gerekli durumlarda bakanlık tarafından PERBİS’e aktarılır.’
Burada yabancı olduğumuz iki kavram var. Biri komisyon diğeri ‘Strateji ticari plan hazırlayacak bir komisyon oluşturun.’ diyor bakanlık ileriki maddelerde. PERBİS diye de bizim şu anda ticaret sicilde kullandığımız bir MERNİS var. Ona benzer, online çalışabilen, onay makamını direk internet üzerinden bakanlığın verebileceği ya da bakanlığın yetki verdiği illerdeki temsilciliklerin verebileceği bir yazılım geliştiriyor bakanlık. Onun adına da PERBİS diyor. ‘PERBİS üzerine aktarılır ve ilan edilmek suretiyle yürürlüğe geçer.’ diyor. Yine bahsedilen planı kendisi hazırlayabileceği gibi üniversiteye de hazırlatabilir. Bağlayıcı nitelik taşıyor. Örneğin bu taslak yasa, yasalaştığını düşünürsek Bilecik’te bir komisyon oluşturulup bir stratejik ticari plan yapılacak ve bu plan perakende ticaret işletmelerinin tamamını ve konunun tüm taraflarını bağlayıcı hale gelecek.
Planın komisyonunda kimler oluyormuş? İl bazında düşünürsek Ticaret İl Müdürü, Belediye Başkanı, Defterdar, Çevre ve Şehircilik İl Müdürü, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bölge Müdürü, Çalışma ve Sosyal Güvenlik İl Müdürü, Kalkınma Ajansı Destek Ofisi Koordinatörü, KOSGEB İl Müdürü, TÜİK Bölge Koordinatörü, Esnaf Sanatkar Odaları Birliği Yönetim Kurulu Başkanı varsa Şehir Plancıları Odası Müdürü, en fazla üyeye sahip tüketici örgütünün başkanı ilde Bilecik Ticaret ve Sanayi Odası başkanından oluşan bir komisyon düşünün. Bu komisyon oturup Bilecik’in stratejik ticaret planını hazırlayacak ve bu planı da bakanlık onayıyla PERBİS yükleyerek bakanlıktan onay alarak tıpkı bir yasa gibi yürürlüğe geçirmiş olacak. Böyle bir mekanizma ön görüyor yeni yasada Bakanlık.
Yeni bir firma kuracağımız zaman doğrudan PERBİS üzerinden yetkili makama başvurumuzu yapıyoruz. Başvurular stratejik plan çerçevesinde hemen inceleniyor. En geç 3 iş gününde yetkili makamca değerlendiriliyor. Yine PERBİS üzerinden size olur veriliyor ya da olmaz veriliyorsa bunun gerekçesi size açıklanıyor. Usulüne uygun olarak açılmazsa ne oluyor? Yasa devlet desteklerini de unutmuyor. Usulüne uygun olarak açılmayan hiçbir işletme hiçbir devlet desteğinden yararlanamıyor. Hepsinin önü kesiliyor. KOSGEB’ten tutun aklınıza gelebilecek mikro-makro ne kadar hibe destek varsa bunların hepsinin önüne set koyuyor ve bunların hiçbirinden yararlandırmıyor. Bir de prim ve bedel talepleri var, özellikle büyük işletmelerin. Hem satın almalarında hem de marketinge girmek istediğiniz zaman bir ürününüzü satmak istediğiniz zaman birçok işletmede prim ve destek gibi bedel gibi bazı talepler vardır. Bakanlık bu konuda şikayetleri de dikkate alarak taslak plana bunu da eklemiş. ‘Üretici ve tedarikçilerden yeni mağaza açılışı, tadilatı, ciro açığı, bankanın kredi kartı kullanım gibi adlar adı altında ürün talebini doğrudan etkilemeyen bir prim veya bedel talep edilemez.’ diyor. Bu talebinde önünü kesmiş oluyor. Sözleşmede belirtilmesi veya ürün talebini doğrudan etkilememesi kaydıyla büyük mağaza ve zincir mağazalarda bayi ve özel yetkili işletmeler üretici veya tedarikçilerden prim ve bedel talep edebilir. Ancak yıllık cirosunun yüzde 2’sini geçemez. Böyle bir kota koyuyor.
Ödeme sürelerine ilişkin özellikle alım satım işletmelerinden kaynaklı ödemelerin ön görülen tarihte yapılmasına vurgu yapıyor yasa bir de üretim tarihinden itibaren 30 gün içinde bozulabilen mallara ilişkin de ödeme süresi teslim tarihinden itibaren 20 günü geçemez şeklinde bir şart koyuyor.
En başında söylediğimiz gibi bu bir taslak. Bu 20-30 gün tamamen şu anda tartışılıyor, tartışılır vaziyette. Tüm Türkiye’nin öngörüleri doğrultusunda bunlar değişecekler. Kampanya ve satışa ilişkin de yasa, bazı bağlayıcı hükümler getiriyor. Örneğin ‘4 yıldızlı tüketim malları için her zaman diğer mal ve hizmetlere yönelik kampanyalar azami 15’er gün süreli olabilir.’ diyor ve kampanyaların tamamına da PERBİS üzerinden bakanlığa haber verilerek yapılmasını şart koşuyor. Yani kafamıza göre bir kampanya mekanizmasını yürütmenin önünü kesmiş oluyor. Bakanlık haberli kampanya yapmayı uygun görüyor. İnternet sayfasından da ilan şartı getiriyor.
Alışveriş merkezlerinde esnaf ve sanatkar işletmecilerine rayiç bedel üzerinden kiraya verilmek üzere satış alanının en az % 5’i oranında yer ayırmak zorunda bırakıyor AVM’lere yasa. Bu yerler esnaf ve sanatkarlardan eğer bir talep olmazsa ancak o zaman kiraya verilebiliyor normal işleyiş içerisinde. Alışveriş merkezlerinde kültürel ve sanatsal değeri olan ve kaybolmaya yüz tutmuş meslekleri icra edenlere yönelik de alanın en az %1’i oranında yer tahsisi yapmak zorunda bırakıyor. Eğer yasalaşırsa AVM’lerde yorgancılık gibi bugün kaybolmaya yüz tutmuş birçok mesleğinde yer aldığını görebileceğiz. ‘Bu yerlerin kira bedeli rayiç bedelin 4’te 1’inden fazla olamaz.’ diyor. Yani bu küçük işletmelerin ödeyebileceği kira düzeyine bunu yasa indiriyor. Büyük mağazalar ve zincir mağazalar için yöresel ürünleri satış amacıyla alanlarının en az %5’ine tekabül edecek şekilde raf tahsisi istiyor. Bir market zinciri düşünün en az %5’ine tekabül edecek şekilde satış alanını raf tahsisi yapacak. Çünkü Bilecik’teki örneği yöresel ürünlerin sergilenebileceği, satışa sunulabileceği bir alan. Bundaki maksatta yöresel ürünlerin tükenmemesi, üretiminin devam etmesi ve bu işle ilgilenen insanların ayakta durabilmesini sağlamak. PERBİS’ten bahsettik. İzin ve başvuruların değerlendirildiği bir sistem. Bu sistem üzerinden tüm işyerlerinin başvuruları yapılacak. İzinlerin tamamı bu sistem üzerinden yürütülecek. Tedarik ve dağıtım şirketi diye bir tanımlama getiriyor yeni yasa. Kim bu tedarik ve dağıtım şirketi? Esnaf ve sanatkar işletmecilerince satışa sunulan malları etkin şekilde piyasadan temin edebilmek amacıyla ya da etkin şekilde piyasaya dağıtmak amacıyla anonim şirket statüsünde kurulmasına izin verdiği bir şirket yapısı. Bu şirket yapısını kim kurabilir? Meslek kuruluşlarına izin veriyor bakanlık. ‘Meslek kuruluşları böyle bir şirket kurabilir.’ diyor ya da ‘Meslek kuruluşunun üyesi olan firmalar bir araya gelip böyle bir şirket kurabilir.’ diyor. Bakanlık buna izin veriyor. En önemli olan da tedarik ve dağıtım şirketi kurulduysa piyasanın yürürlüğe girmesinden itibaren 5 yıl boyunca gelir vergisi ve kurumlar vergisi ödemiyor. Burada böyle bir teşvik mekanizmasını ya da taslak yasanın öne sürmesindeki en önemli sebep toptan alımı ve toptan dağıtımı küçük işletmelerde de yaygınlaştırmak. Buna ilişkin bir sistem mekanizma oluşturmasını sağlamak.”
Toplantı üyelerin görüş ve önerilerini paylaşmasıyla devam etti. ZEYNEP KILBAHRİ
