HOŞGÖRÜ DİYARI MARDİN GEZİSİ

 

İkinci durağımız; Geçe gerdanlık gündüz nazarlık görüntüsü ile Mardin oldu. Mimari, Etnografik, Arkeolojik, Tarihi ve görsel değerleri île zamanın durduğu izlenimini veren Güneydoğunun şiirsel kentlerinden biridir. Mardin.  Aynı zamanda Mardin; kendine has taş evleri ile Mitani, Hitit, Asur, İskit, Babil, Pers, Makedonya, Abgar, Roma, Bizans, Arap, Selçuklu, Artuklu ve Osmanlı dönemine ilişkin bir çok yapıyı bünyesinde harmanlayabilmiş önemli bir açık hava müzesidir. Hoşgörü diyarı olan Mardinde; Yahudiler, Hıristiyanlar (Ermeniler, Süryaniler ve Keldaniler),Müslümanlar ve bir kısım Şemsilerden (Güneşe tapanlar) oluşuyor. Hepsi komşuluk ilişkilerinde kardeşane birlik ve dirliklerini sürdürmekteler. Öyle ki; Camii ve kilise yan yana ve iç içe bulunmaktalar.

            İlk ziyaretimizi 700 yıllık bir tarihe sahip mükemmel bir mimari yapısıyla, nakış nakış süslenmiş, her köşesi ilim ve irfan kokan Kasımiye medresesi oldu. Orada hem dini ilimler hem fenni ilimler icra edilmiş. Bu iki ilim birbiri ile imtizaç etmiş. Medrese duvarlarında astronomi ve tıp bilimine ait simgeler mevcut. Artukoğulları zamanında yapımına başlanmış, Akkoyunlu hükümdarı Cihangirin oğlu Sultan Kasım tarafından tamamlanmıştır. Rivayetlere göre Kasım Paşa burada katledilmişler. Kasımiye medresesi eyvanı, rivayete göre, Kasım Paşa'nın kız kardeşi, Kasım Paşa öldüğünde kanlı gömleğini ağıtlar eşliğinde bu eyvanın duvarlarına sürülmüş ve hala o duvarlara su döküldüğünde duvarda ki kan izleri belli olmaktaymış, duvarlardaki kan izlerinin bunlara ait olduğu söylenir.

Medresenin avlusundaki havuzda akan su tasavvufi bir betimlemeyi saklıyor. Suyun akışı ile doğumdan ölüme kadar insan hayatı ve sonrası simgelenmiştir. Çeşmeden çıkan su doğumu, ilk döküldüğü yer bebeklik dönemi hareketli akıyor. Sonraki döküldüğü yer çocukluk dönemi hızlı akıyor. Üçüncü suyun düştüğü havuz gençlik dönemini anlatıyor. Bu dönemde suyun akışı hissedilmiyor ama en uzun ve verimli çağı anlatan havuz büyük ve uzun görünmektedir. Dördüncü havuz gözle görülen suyun akıntısı olgunluğu anlatıyor. Beşincisi ince uzun hızlı akan oluk ihtiyarlığı anlatmaktadır. Sonunda suların bir havuzda toplanması ölümü temsil eder. Daha sonra bu su kanallarla engin Mezopotamya toprağına aktarılır. Burada su toprakta tekrar can bulur. Son durak ölümden sonraki ölümsüzlük diyarı gerçek hayat olan ahiret hayatını anlatmaktadır.

Kasımiye medresesi değişik bir mimari ile tasarlanmış gün doğduktan sonra güneş batana kadar cephe önemli olmaksızın tüm derslikler güneş ışığından faydalanabiliyor. Dersliklerin kapı yüksekliği bir metreden biraz fazladır. Bu yükseklik özellikle tercih edilmiş öğrenci hocasının huzuruna girerken başını eğsin, hürmette kusur etmesin diye. 

            1177 yılında Kutubeddin İlgazi'nin annesi tarafından inşa ettirilen Hatuniye Medresesi, iki eyvanlı ve revaklı avlulu, iki katlı bir yapıdır. Cami içinde Sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v)' mın ayak izini hürmetle öperek selamladık. Hemen yanındaki taştan minberde eğitime katılan talebeye nasihat işlenmiş. Hayat yolculuğunda olan genç nefsin isteklerine yenik düşüp vazifelerini terk ederse sonu hüsran olan ceza yurdunun gidiş kapıları önünde onu beklediğini anlatıyor. Şayet varlığın gayesi, yaradılışın hikmeti hakkı tanıyıp hakka tabi olup teslim olursa onu dokuz cennet kapısının beklediğini anlatmaktadır.

            Camii, Medrese, kilise ve Külliye yönüyle hayli zengin olan Mardin; Minaresi, Artuklu Hükümdarı Kudbeddin İlgazi zamanında inşa edilen Ulu Camii 836 yıllık taştan yapılmış bir şaheserdir. Üstat Bediüzzamanın çocukluğunda bu camii minaresinin şerefesine çıkıp tur atmıştır. Üstat iki şey bende yok der; biri korkmak diğeri unutmak.

            Bir gönül dostumuzun evinde ikram ettiği çayın yanında tatlı hatıraları ruhlarımıza huzur ve ufkumuza ayrı bir yaşam gayesinin ilkelerini hatırlattı. Allah kendisinden razı olsun.

            Mardin; Anadolu İnsanının sıcaklığı, taş evleri, kalesi, diğer dinlere gösterdiği hoşgörüsü ile, tarihi ve manevi değerleri ile mutlaka görülmesi ve gezilmesi gereken açık hava müzesi konumunda kıymetli bir ilimizdir.

Aydın OSMANOĞLU