Osmanlı Devleti döneminde Ahi Yunus Zaviyesi’ne bağlı ‘Vakıf Köyü’ olarak kurulduğu bilinen Bilecik’in Osmaneli ilçesine bağlı Günüören Köyü’nün Helenistik Dönemdeki adının Attalene Kome olduğu ve bu adı Pergamon Kralları Attaloslar’dan aldığı öğrenildi.
Daha önceleri özellikle Osmanlı Devleti zamanından kalma geleneksel tarihi sivil mimari örneği konakları ile çok kez gerek ulusal gerekse de yerel basında geniş yer alan Günüören Köyü’ne ilişkin 2017 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı Eskişehir Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından geniş çaplı bir çalışma yürütülmüştü. Osmaneli Belediyesi’nin de katkılarıyla halen yerel halk tarafından geleneksel yöntemler kullanılarak yapılan İpekböcekçiliğini yeniden ayağa kaldırmak için birçok girişimde bulunulmuş ve 2017 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı Eskişehir Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından köyde bulunan tarihi konaklar tescillenmişti.
TARİHİ YAZITLAR OKUNDU
Osmanlı Devleti zamanında Güniviran olarak adlandırılan köyün zaman içinde isminin Günüören olduğu tarihi bazı kaynaklarda yer alırken, bölgeye ilişkin çıkan yeni bilgilere göre; bölgedeki yerleşimin Helenistik Döneme kadar dayandığı öğrenildi. Köydeki tarihi yazıtlara dayandırılan bilgilere göre, o dönemde yaşamış birçok kişinin de mezarının halen Günüören’de bulunduğu belirtildi.
Prof.Dr. Hüseyin Sami Öztürk tarafından ‘Nikaia Egemenlik Alanı Epigrafik-Tarihi, Coğrafya Araştırmaları Osmaneli/Lefke (Bilecik)’ kitabında söz konusu köye ilişkin geniş bilgilere yer verildi.
ZEUS’A ADAK
Buna göre; Günüören’de 2016-2019 yılları arasında geniş çaplı araştırma yapıldığı ve köyün çeşitli noktalarında ele geçen 5 adak yazıtının 4’ünün Zeus için yapıldığı bunun yanı sıra Dada ve Sousas ve Filanca kişiler ile Philologos ile ailesinin mezarlarının ise burada olduğu belirtildi.
GÜNÜÖREN KÖYÜ [ATTALÈNE KOMĒ]
Kitapta Günüören’e ilişkin şu bilgilere yer verildi:
“Konum: Söz konusu köy İznik’in 52.3 km güne, güney-doğusunda; Osmaneli’nin ise 20 km güneyinde, 397 m rakımda yer almaktadır. Köyün Antik Çağdaki adı yayımlanmış bir yazıt sayesinde bilinmektedir: Söz konusu yazıt tarafımızdan tekrar okunmuş ve antik yerleşimin adının Attalêne kome olduğu anlaşılmıştır.
Eserler: Adı geçen bu köyde tarafımızdan 2016-2019 yıllarında araştırma yapılmıştır.
Günüören Köyünde ele geçen 5 adak yazıtının 4’ü Zeus için yapılmıştır ve bunlardan 3’ü Eski Mezarlık Mevkiinde toplu olarak ele geçirilmiştir. Ayrıca köy içinde evlerde ve bahçe duvarlarında çok sayıda antik taş kullanılmıştır. Köyün camisinin bahçesinde ise musalla taşı olarak kullanılmış bir de phallos mevcuttur. Köyün hemen yakınında ise biri kapak, diğeri kapaksız iki lahit de mevcuttur. Söz konusu köy, Antik Çağda Bilecik’e giden yol üzerinde olduğu için, önemli bir yerleşim yeri olmalıdır. Bu önemini ve zenginliğini yukarıda sözünü ettiğimiz kalıntılar ile hala göstermektedir.
Aynı zamanda Günüören Ovasında kilise kalıntılarına ve Geç Antik Çağ kiremit mezarlarına rastlanmıştır. Buradaki kilise malzemelerinden bir kısmının Günüören Köyünün hemen güneyindeki Bayırköy’e taşındığı ise yerel halk tarafından söylenmektedir.
Tarih ve Yorum: Bu köy de aynı Akçaköy (= Attalitia) gibi adını Pergamon kralları Attaloslar’dan almış olmalıdır. Böylece Nikaia egemenlik alanında yer alan iki köy adının Attalos krallarından türetildiğini öğrenmiş bulunmaktayız. Tüm bu bilgilere dayanarak köyün Helenistik Dönem’de kurulmuş olduğunu söyleyebiliriz.
İLGİ ÇEKİCİ ADAK VE MEZAR
Köyde bulunan yazıtlar üzerinde yapılan araştırmalarda o dönemde yaşamış iki kişinin ise oldukça ilgi çektiği gözlendi.
JUPİTER OPTİMUS MAXİMUS TUTOR’A (ZEUS KRATİTOS MEGİSTOS PHRONTİSTES) ADAK
Buluntu Yeri: Yazıt S. ŞAHİN tarafından Günüören Köyünde Rıza Karakaş’ın evinin kilerinde bulunmuştur.
Çeviri: Iupiter Optimus (= en iyi) Maximus (= en yüce) Tutor’a (=veliye) adağı, Titus Marcius Gamus, doğmuş olduğu bu yerde adağı yerine getirdi. [S. ŞAHiN]
Bu adak yazıtı Helen pantheon’unda Zeus’a karşılık gelen lupiter’e adanmıştır.
BOSCH’a göre Leukai kökenli olan ve sonra Roma vatandaşlığı alan Titus Marcius Gamus bir asker ya da tüccar olarak birçok yeri gezmiş ve doğduğu topraklara sağ salim geldiği için Iupiter Optimus Maximus’a bu adağı yerine getirmiş olmalıdır.
Yine Bosch’un ifadesine göre bir Roma tanrısı olan Iupiter Optimus Maximus’un Nikaia’da resmi bir kültü olmayabilir; ancak,kraliyet tanılarının hangi yolla taşındıklarını göstermesi bakımından ilginçtir. Benzer bir şekilde yine Nikaia’dan banker C. Hostilius Askanius adında birisi Zeus Lidaios, Hera ve Athena’ya Capitol trio’suymuşçasına bir adakta bulunmaktadır
Bosch’a göre bu kişi de adından anlaşılacağı üzere Bithynia kökenli, olup Roma vatandaşlığı elde etmiş ve hatta Roma’yı ziyaret etmiştir. Bu krali tanrıların Bithynia’da rastlanması ise oldukça enteresandır.
DADA’NIN MEZARI
Yazıt iyi korunmuş; zengin süslemeli mermerden güzel bir mezar stelidir.
Buluntu Yeri: Günüören Köyü
Çeviri: Ariston’un kızı, Ariston’nun ise eşi 61 yıl yaşayan Dada (burada yatıyor).Yeryüzündekilere selam olsun!
Dada adı Moesia Inferior başta olmak üzere Thrakia ve Makedonia’da oldukça yaygın kullanılan bir isimdir. Bu isim Nikaia’da şimdiye kadar sadece bir kez belgelenmiştir; ancak Bithynia’da 4 farklı yazıttan da bilinmektedir.DANA, Bithynia’daki Pylai’dan yayımlanmış bir yazıtta geçen Aadiov adının da aynı şekilde Dada’nın bir türevi olduğunu düşünmektedir. Hatta bu isimde Bithynia’ da bir köy adı da bulunmaktadır.
