Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü koordinasyonunda Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı (BEBKA) tarafından hazırlanan 2024-2028 TR41 Bölge Planı çerçevesinde yer alan mekânsal gelişimde sıralanan 19 madde vatandaşlar tarafından ilgi ile karşılandı.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan 2024-2028 Bursa Eskişehir Bilecik Bölge Planı, TR41 Bölgesi’nin kalkınması için önemli hedefler ve stratejiler sunuyor. Bölgenin ekonomik, sosyal ve mekânsal gelişimini sürdürülebilir bir çerçevede sağlamak amacıyla hazırlanan plan, ulusal düzeyde belirlenen politikalarla yerel faaliyetler arasındaki ilişkiyi güçlendirmeyi amaçlıyor.
2024-2028 TR41 Bölge Planında yer alan mekânsal gelişimde Bursa, Eskişehir ve Bilecik’e ilişkin şu maddeler sıralandı:
1. Bölgedeki yerleşmelerin mevcut gelişme eğilimleri, nüfus büyüklükleri ve ilçelere göre dağılımı, ulaşım, iş gücü, üretim deseni, sosyal ve ekonomik veriler ile plan kapsamında belirlenen hedef, tedbir, program ve proje önerileri baz alınarak kentsel ve kırsal yerleşimlerin bölge içindeki kademeleri tanımlanmıştır. SEGE 2022 sıralamaları temel alınarak, 2028 yılına kadar tamamlanması hedeflenen yatırımların ve plan kapsamında önerilen tedbir, program ve proje önerilerinin etkisiyle yaşanması beklenen değişimler doğrultusunda ilçe kademeleri oluşturulmuştur. Buna göre:
-1. kademe merkezler; Bursa ili Osmangazi, Nilüfer, Yıldırım, Gemlik, Mudanya ve İnegöl ilçeleri, Eskişehir ili Odunpazarı ve Tepebaşı ilçeleri, Bilecik ili merkez ve Bozüyük ilçeleri olarak belirlenmiştir.
-2. kademe merkezler; Bursa ili Gürsu, Orhangazi, Karacabey, Mustafakemalpaşa, Kestel, İznik ve Yenişehir ilçeleri, Eskişehir ili Sivrihisar ilçesi ve Bilecik ili Osmaneli ilçesi olarak belirlenmiştir.
-3. kademe merkezler; Bursa ili Orhaneli ilçesi, Eskişehir ili Mahmudiye, İnönü, Alpu ve Çifteler ilçeleri, Bilecik ili Söğüt, Pazaryeri ve Gölpazarı ilçeleri olarak belirlenmiştir. • 4. kademe merkezler; Bursa ili Harmancık, Keles ve Büyükorhan ilçeleri, Eskişehir ili Mihalıççık, Beylikova, Sarıcakaya, Mihalgazi, Seyitgazi, Han ve Günyüzü ilçeleri, Bilecik ili İnhisar ve Yenipazar ilçeleri olarak belirlenmiştir. Çevre düzeni planlarında, homojen ve dengeli bir mekânsal gelişim için alt merkezlerin işlevleri geliştirilecek, 1. kademe merkezlerdeki çeşitli işlevlerin 2., 3. ve 4. kademe merkezlere kaydırılarak nüfusun ve hizmetlerin dengeli dağılımının sağlanmasına yönelik çok merkezli mekânsal gelişme sistemi oluşturulacaktır. Yeni ulaşım hatları, yerleşim alanları ve organize sanayi bölgeleri belirlenirken, “Stratejik Gürültü Haritaları”, “Yerel İklim Değişikliği Eylem Planları” ve “Temiz Hava Eylem Planları” dikkate alınacaktır.
2. Alt ölçekli planlarda, nüfus projeksiyonları doğrultusunda mevcut kentsel alanların plan yoğunluğuna ulaşması hedeflenecek ve kentsel dönüşüm projeleriyle arazi kullanımın verimliliği artırılacaktır. Yeni gelişme alanları denetimli ve etaplar halinde belirlenecek, büyük ova koruma alanları ve diğer doğal ve yasal eşikler dikkate alınacak, il merkezleri başta olmak üzere tüm kentsel yerleşmelerde görülen batı yönlü gelişme eğilimi çeşitlendirilerek dengeli bir dağılım hedeflenecek, mevcut afet riskli konut alanlarının taşınması ve dönüştürülmesi için gelişme alanları içerisinde rezerv yerleşim alanları ayrılacaktır. Köylerde ve 6360 sayılı yasa ile köyden mahalleye dönüştürülen yerleşimlerde, yerleşik alan sınırları dahilinde yapılaşma koşulları çevre düzeni planlarında belirlenecektir. Özgün niteliğe sahip köy ve mahalleler ile, kırsal özelliği zamanla kaybolan ve kent çeperine dahil olan mahallelerde, yapılaşma koşulları için tasarım rehberleri hazırlanabilir.
3. Gelişme konut alanlarında ve kentsel dönüşümle yeniden inşa edilen alanlarda, sosyal ve teknik altyapı alanları artırılacak, yağmur suyunun doğal akış güzergahları yeşil alan olarak ayrılacaktır. Alt ölçekli planlarda, bu alanlara ilişkin sosyal ve teknik altyapı standartları ile yeşil bina ölçütleri belirlenecektir.
4. Mevcut Organize Sanayi Bölgelerinin (OSB) altyapıları iyileştirilecek ve Yeşil OSB standartlarına uygun biçimde dönüşümleri sağlanacaktır. Geri dönüşüm tesisleri, mermer işletmeleri ve tekstil boyahaneleri başta olmak üzere toprak, su, hava, gürültü ve diğer boyutlarıyla çevre kirliliği yaratan sanayi işletmeleri; ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri ve doğal eşik ve değerler dikkate alınarak yer seçimi yapılmış organize sanayi bölgelerine ve sanayi alanlarına yönlendirilecek, bu bölgelerde kirliliği önleyici tedbirler alınacaktır. İmar planlarında “konut dışı kentsel çalışma alanı” gibi sanayi haricindeki işlevlerle tanımlı alanlarda yer alan tesisler, öncelikle afet riski değerlendirmesinde riskli yapı olduğu belirlenenlerden başlanarak mevcut planlı sanayi alanlarındaki boş parsellere taşınacaktır. Taşınacak riskli yapıların TR41 bölgesi içerisindeki mevcut OSB’lerde yer tahsisi ihtiyaçlarının karşılanabilmesi ve kapasiteyle eşleştirilmesi amacıyla bir komisyon kurulacaktır. Talep edilen alan büyüklüğü ile uygun parseller arasında uyumsuzluk olması durumunda, OSB imar planlarında revizyon yapılarak tevhid ve ifraz işlemleri uygulanacaktır.
5. Bursa ilinde mevcut OSB doluluk oranları ve sektörel yığılmalar göz önünde bulundurularak, yerleşim alanları içerisinde dağınık biçimde bulunan ve öncelikle otomotiv, otomotiv yan sanayi, tekstil, hazır giyim, gıda, mobilya, metal, makine, diğer metalik olmayan mineral ürünler ve ağaç ürünleri sektörlerinde üretim yapan imalat sanayi işletmelerinin, mevcut tesisini kapatma taahhüdü şartıyla taşınacakları, sektörel altyapı (arıtma, enerji, ulaşım, vb.) ihtiyaçları gözetilerek ihtisas alt bölgelere ayrılacakları ve alan içerisinde demiryolu bağlantısının kurulacağı yeni bir organize sanayi bölgesi kurulacaktır. Bu organize sanayi bölgesinin kuruluş aşamasında; yalnızca OSB başvuru işlemlerinden önce üretim yeri Bursa ilinde olup ildeki mevcut organize sanayi bölgeleri, küçük sanayi siteleri, endüstri bölgeleri ve serbest bölge sınırları dışında üretim yapan tesislerden, mevcut tesisini kapatarak taşınma taahhüdünü yazılı olarak sunanlara parsel tahsisi yapılacaktır. Bu şart OSB’ni kuruluş protokolünde yer alacak ve belirtilen kapsamın dışındaki tesislere söz konusu OSB’de oluşturulacak sanayi parselleri tahsis edilemeyecektir. Bahse konu yeni organize sanayi bölgesinin yer seçiminin Kestel ve Yenişehir ilçeleri sınırlarında ve bu iki ilçenin kesişiminde yapılması öngörülmektedir.
6. Kestel Çataltepe mevkiinde yapımı devam eden Küçük Sanayi Sitesi tamamlanacaktır.
7. Önceki maddelerde (4. ve 5.) belirtilen hususlardan hareketle, ihtiyaç duyulan OSB alanı yüzölçümü, sunulabilecek kapasiteye göre değerlendirilmiştir. Bursa ilinde yaklaşık 4.500 firma, plansız alanlardan taşınmak için talep toplama sürecine katılmıştır. Bunlardan 4. ve 5. maddelerdeki kriterler doğrultusunda öncelikli olarak ele alınması gereken 2.917 firma için, mevcut OSB’lerdeki üretim yapısı ve sektörel ihtiyaçlara göre alan kullanımı ortalamaları çıkarıldığında, yaklaşık 4.350 ha ilave alan ihtiyacı belirlenmiştir. Bu ihtiyacın 1.929 ha kısmının ildeki mevcut OSB’lerdeki boş parsellere, 1.200 ha Önerilen OSB’ye, 60 ha Planlanan Gölpazarı Gıda OSB’ye, kalan bölümünün de başta bölge içinde (Bilecik) olmak üzere bölgesel teşvik avantajları sunan diğer illere yönlendirilmesi önerilmektedir. Buna göre mevcut, planlanan ve önerilen OSB alanlarına ilişkin bilgiler aşağıdaki tabloda özetlenmektedir:
8. Plan kapsamında 5. maddede önerilen OSB ile 07.12.2023 tarihi itibarıyla yer seçim kararı kesinleşen OSB’lere ek olarak; Bursa ilinin Gemlik ilçesinde elektrikli otomobil ve pil teknolojileri, Orhaneli ilçesinde metal, mermer, madencilik sektörleri; Eskişehir ilinin İnönü-TepebaşıOdunpazarı-Sivrihisar ilçelerinde ve Eskişehir-Ankara güzergahı boyunca dayanıklı tüketim malları (beyaz eşya), raylı sistemler, havacılık, uzay teknolojileri ve savunma sanayi sektörleri; Bilecik ilinin Osmaneli, Pazaryeri ve Gölpazarı ilçeleri ise gıda sektörü önceliğinde sanayi gelişme koridorları olarak belirlenmiştir. Belirlenen koridorlar dahilinde sanayi bölgelerinin yer seçimleri, 4737 sayılı Endüstri Bölgeleri Kanunu, 4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu, Organize Sanayi Bölgeleri Yer Seçimi Yönetmeliği ve Endüstri Bölgeleri Yer Seçimi Yönetmeliğine göre ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri doğrultusunda büyük ova koruma alanları ve diğer doğal eşikler dikkate alınarak yürütülecek; yatırım yeri taleplerinde münferit yatırım yerlerinden önce boş OSB parsellerinin değerlendirilmesi esas alınacaktır.
9. Plan döneminde Balıkesir, İzmir, Kütahya gibi bölge dışındaki illerden, bölgedeki Eskişehir ve Bilecik illerinden ve Bursa’nın Osmangazi, Yıldırım, Nilüfer, Kestel, Gürsu, Karacabey ve Orhaneli ilçelerinden; Gemlik Liman Bölgesine, Kocaeli iline ve İstanbul iline doğru giden güzergahlarda mal akımlarının yoğunlaşması beklenmektedir. Organize sanayi bölgeleri ile mal akımı güzergahlarının kesişimlerinde, giden ve gelen yüklerin daha hızlı, verimli ve düzenli aktarımı için lojistik merkezler önerilmiştir. Bu kapsamda Eskişehir Hasanbey Lojistik Merkezi ve Bozüyük (Bilecik) Lojistik Merkezine ek olarak, Bursa ilinde Doğu (Kestel-İnegöl-Yenişehir arası) ve Batı (Nilüfer) lojistik merkezler kurulacaktır. Bursa Doğu Lojistik Merkezinin Yenişehir Havalimanının kargo kapasitesi de dikkate alınarak tam kapsamlı bir lojistik köy, Bursa Batı Lojistik Merkezinin ise karayolu ve demiryolu arasında bir yük aktarma istasyonu olarak kurulması öngörülmektedir. Önerilen lojistik merkezlere ek olarak, ildeki kurumlar eliyle planlanan ve talep toplama süreci devam eden bir lojistik merkez hazırlığı bulunmaktadır. Bursa ilinin Gemlik ilçesinde demiryolunun liman bölgesi ile buluşacağı alanda, depolama ve yük aktarma sahaları kurulabilmesi için alt ölçekli planlarda gerekli düzenlemeler yapılacaktır. Bilecik Osmaneli’de ise yapımı devam eden demiryoluna yük istasyonu planlanacak ve bu istasyona Osmaneli OSB ile özel endüstri bölgelerinden bağlantı sağlayacak karayolu bağlantısı güçlendirilecektir. Tüm lojistik merkezlerde sanayi hammaddelerinin depolanacağı alanlar ile mamullerin dış pazara erişiminin sağlanacağı hal ve depolama sahaları, antrepolar, bürolar ve tır-kamyon otopark alanları yer alacaktır.
10. İstanbul-Bursa-İzmir, Kocaeli-Bursa-İzmir ve Ankara-Eskişehir-Bursa-İstanbul arasında mevcut ve artması öngörülen beşerî sermaye ve hizmet hareketliliği, günümüzde karayolu ağırlıklı bir ulaşım sistemiyle ve telekomünikasyon imkanları yardımıyla gerçekleşmektedir. COVID-19 salgını sonrasında toparlanma süreciyle birlikte, yüz yüze fiziki hareketliliğin yeniden artması ve bu talebin karayoluna yönelmesi beklenmektedir. Beşerî sermaye, mal ve hizmet akışlarının daha verimli, hızlı, güvenli ve öngörülebilir sürelerde gerçekleştirilebilmesi için, demiryolunun yük ve yolcu taşımacılığındaki payını artıracak tedbirler önerilmiştir.
Plan döneminde Bandırma-Bursa-Yenişehir-Osmaneli Hızlı Tren Hattı ve Bursa-Gemlik Demiryolu tamamlanacak; Bursa OSB, Nilüfer OSB, Demirtaş OSB, Bursa Teknoloji İhtisas OSB (TEKNOSAB), Bilecik 1., 2. ve 3. OSB’ye ve Eskişehir OSB-Hasanbey Lojistik Merkez arasına, demiryolu iltisak hattı yapılacaktır.
11. Bursa’da Nilüfer-Kestel ilçeleri arasında D200 karayoluna ve Avrupa Konseyi-11 Eylül Bulvarlarına alternatif oluşturacak biçimde; Başköy-Çalı-Otosansit-Barakfakih güzergahında Bursa Güney Çevre Yolu açılacaktır. Bursa’da açılması önerilen Güney Çevre Yolunun, Çalı mevkii üzerinden BursaOrhaneli-Harmancık karayoluna bağlantısı açılacak; Orhaneli ve Keles yönlerinden gelen trafiğin doğrudan otoyola ulaştırılması sağlanacaktır.
12. Bursa-Orhaneli-Harmancık İl Yolu inşaatı tamamlanacak, bir sonraki aşamada Devlet Yolu kademesine yükseltilecektir. Bu yoldan erişim sağlanan 34 km uzunluğundaki BüyükorhanPiribeyler bağlantısı iyileştirilecektir. İnegöl-Yenişehir-İznik Karayolu ve İznik-Orhangazi-Mekece Karayolunun geometrik standartları iyileştirilecektir. Eskişehir’de Tepebaşı ve Odunpazarı ilçelerinden oluşan kent merkezinde, D200 karayoluna alternatif oluşturacak biçimde Kuzey ve Güney Çevre Yolları açılacaktır. Yenipazar-İnhisar-Mihalgazi-Sarıcakaya-Tepebaşı arasındaki mevcut karayolunun geometrik standartları, il yolu düzeyine çıkarılacaktır. Bölge genelinde köy ve kırsal mahallelere ulaşımda alternatifi bulunmayan toprak zemine sahip yollarda sıcak asfalt zemine geçilecek, zeminde ve yol geometrisinde iyileştirmeler uygulanacaktır.
13. Bursa ve Eskişehir’in yüksek nüfus yoğunluklu metropolitan alanları ile Bilecik’in Merkez ve Bozüyük ilçeleri dışında kalan yerleşmelerin; fiziki, işlevsel, demografik ve ekonomik özelliklerinde kırsal karakter baskın görünmektedir. Yaşlanma ve nüfus kaybetme eğilimi olan bu alanlarda, ekonomik aktivitenin canlandırılması ve kentsel alanlarla entegrasyonun güçlendirilmesi yoluyla bölge içi gelişmişlik farklarının azaltılması amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda, kırsal kalkınma hedeflerinin Tarımsal Gelişme Odakları ile gerçekleştirilmesi öngörülmektedir.
14. Bursa ilinde Karacabey, Mustafakemalpaşa, Kestel, Gürsu, Gemlik, Orhangazi, İznik, Yenişehir, Orhaneli, Keles, Büyükorhan ve Harmancık ilçeleri; Bilecik ilinde Osmaneli, Pazaryeri, Gölpazarı, Yenipazar, İnhisar ve Söğüt ilçeleri Eskişehir ilinde ise Alpu, Mihalıççık, Beylikova, Mahmudiye, Seyitgazi, Çifteler, Sivrihisar, Mihalgazi, Sarıcakaya, Günyüzü ve Han ilçeleri; Tarımsal Gelişme Odakları olarak belirlenmiştir. Tarımsal gelişme odaklarında üretim miktarının, çeşitliliğinin ve verimliliğin artırılması, sulama altyapısının geliştirilmesi ve modernizasyonu, yenilenebilir enerjiye geçiş; örtü altı, organik ve iyi tarım ile modern tarım tekniklerinin yaygınlaştırılması amaçlanmaktadır.
15. Bursa ilinde Keles ilçesi, Bilecik ilinde Bozüyük ilçesi Dodurga mevki ve Yenipazar ilçesi ile Eskişehir ilinde Beylikova ilçesi; mevcut işlevlerine ek olarak Hayvancılık Gelişme Odakları olarak belirlenmiştir. Bu alanlarda yeni entegre tesislerin kurulmasının yanı sıra, Beylikova ilçesinde arazi tahsisi yapılmış olan Besi Organize Sanayi Bölgesinin doluluk oranı artırılarak yeni tesislerin üretime başlaması öngörülmektedir.
16. Tarım ve hayvancılık gelişme odağı olarak tanımlanan ilçelerde, tarım ve hayvancılığa dayalı sanayi geliştirilecektir. Bu alanlarda tarımsal ürünlerin nihai ürün haline getirilmelerini sağlayan entegre tesislerin kurulması teşvik edilecektir. Birden fazla ilçeye hizmet verecek biçimde soğuk hava deposu, silo, kesimhane ve et ve süt entegre tesisleri kurulması amacıyla mevcut kapasite analizleri, yer seçimi etütleri ve fizibilite raporları hazırlanacaktır.
17. Köylerde ve 6360 sayılı yasa ile köyden mahalleye dönüştürülen yerleşimlerde, dışarı yönlü göçün önlenmesi ve kırsalda yaşam kalitesinin artırılması için eğitim, sağlık, sosyal donatı alanları, ulaşım, internet altyapısı ve teknik altyapı eksiklikleri giderilecektir. Ormancılık gibi tarım dışı gelir getirici faaliyetlerin yanında, doğa ve gastronomi turizmi ile agroturizm aracılığıyla iş ve istihdam olanakları çeşitlendirilecektir.
18. İl merkezlerinde yoğunlaşan turizm konaklama altyapısı nedeniyle kırsal bölgelerin sadece günübirlik ziyaret edilmesinin önüne geçmek için kırsal bölgelerde ev pansiyonculuğu ile karavan ve kamp alanları gibi alternatif konaklama imkânları geliştirilecektir. Yayla turizminin geliştirilmesi için konaklama tesisleri, rekreasyon alanları ve spor tesisleri oluşturulacaktır.
19. Bursa ve Eskişehir tarihi kent merkezleri, Bursa ili Uludağ Milli Parkı ve İznik ilçesi, Eskişehir ili Frig Vadisi ve Sivrihisar ilçesi, Bilecik ili Söğüt ilçesi turizm gelişme odakları olarak belirlenmiştir. Bölgede turizm yönünden potansiyeli yüksek olan ve diğer turizm alanlarına kıyasla merkez niteliği taşıyan turizm gelişme odaklarında merkez niteliğinin geliştirilmesi için gereken altyapı yatırımları ve tanıtım faaliyetleri yapılacaktır. Ayrıca kıyı turizmi, tarih ve kültür turizmi, sağlık turizmi, termal turizm ve doğa turizmi alanında potansiyel bulunan alanlarda sosyal ve fiziksel altyapı düzenlemeleri yapılacaktır. Doğa turizmi ile kamp ve karavan alanları gibi kullanımlar için yapılaşma koşulları alt ölçekli planlarda belirlenecektir. Alt ölçekli planlarda kırsal turizm tesislerinin mimari projelerinde topoğrafya ve doğal bitki örtüsüne uygun tasarım kriterleri hakkında kararlar yer alacaktır. Tesisin yer aldığı çevrenin doğal, tarihi ve kültürel kimliğinin korunmasına özen gösterilecektir.
