Pişi, Türkiye’nin dört bir yanında bilinen ve yapılan geleneksel bir kızartma hamur işidir. Pek çok yörede farklı isimlerle anılır: bazı yerlerde “yağlı ekmek”, “bişi”, “börek kızartması” veya “bazlama kızartması” gibi adlar da kullanılır. Pişi, özellikle kahvaltı sofralarında, beş çaylarında, kalabalık köy düğünlerinde, bayram sabahlarında ve ramazan sahurlarında sıkça yapılan bir lezzettir.
Pişinin Temel Özellikleri:
Hamuru: Pişi hamuru temel olarak un, su veya süt, tuz, ve bazen maya (veya kabartma tozu) içerir. Maya ile yapılan pişi daha kabarık ve yumuşak olurken, kabartma tozu ile yapılanlar daha hızlı hazırlanır ve hafif daha gevrek olabilir.
Şekli: Pişi genellikle avuç içi büyüklüğünde yuvarlak ya da oval şekillerde açılır. Bazı bölgelerde parmak kalınlığında uzun şeritler şeklinde veya küçük küçük parçalar halinde de hazırlanır.
Pişirme Yöntemi: Kızgın yağda altın sarısı bir renk alana kadar kızartılır. Yağdan alındıktan sonra fazla yağı çekmemesi için kağıt havlu serili tabaklara konur.
Tadı: Dış kısmı çıtır, içi yumuşak ve hafif gözenekli bir dokuya sahiptir. Genellikle sıcak sıcak tüketilir.
Sunumu: Sade olarak yenebileceği gibi, içine peynir, reçel, bal, tahin-pekmez sürülerek de tüketilir. Bazı yörelerde içine patates püresi, kıyma veya çeşitli otlu harçlar da konarak içli pişi yapılır.
Pişinin Yörelere Göre Farklılıkları:
Pişi hemen her bölgede bilinse de, bazı yörelere özgü varyasyonları vardır:
İstanbul ve Marmara Bölgesi: Mayalı pişi yaygındır. Özellikle pazar kahvaltılarında veya bayram sabahlarında pişi yapılır. Çocukların okul beslenmelerinde bile pişi konulduğu olur.
Ege Bölgesi: Ege’de pişi daha çok “bazlama hamuru” ile yapılır. Zeytinyağında kızartılması ve yanında kekik, domates, peynir gibi ürünlerle sunulması yaygındır.
İç Anadolu: Burada pişi biraz daha küçük parçalara ayrılarak ve daha yoğun kıvamda yapılır. Hamuruna bazen yoğurt da eklenir.
Karadeniz: Karadeniz’de “yağlı” veya “yağlı ekmek” olarak anılır. Bazı yerlerde mısır unuyla da yapılabilir.
Doğu Anadolu: Doğu’da daha doyurucu olması için pişinin içine peynir, çökelek veya patatesli harçlar konarak kızartılır. Bazen pişirildikten sonra üzerine tereyağı sürülür.
Güneydoğu Anadolu: Güneydoğu’da özellikle sahur yemeklerinde pişi önemli yer tutar. Burada pişinin içine bazen az baharatlı kıyma karışımları da konulabilir.
Tarihi ve Kültürel Önemi:
Pişi, geleneksel Anadolu mutfağında “az malzemeyle çok kişiyi doyurma” kültürünün tipik örneklerinden biridir. Tarım toplumlarında, özellikle kalabalık aile sofralarında kolayca hazırlanabilmesi, uzun süre tok tutması ve sıcak sıcak herkesin paylaşabileceği bir yiyecek olması nedeniyle çok sevilmiştir. Ayrıca düğünler, hayır yemekleri, mevlitler gibi toplu etkinliklerde sıkça pişi yapılır.
Pişi, ayrıca bir “paylaşım yemeği” kültürünün de simgesidir. Halen birçok Anadolu köyünde, bir komşuya yardım eden insanlara teşekkür için pişi kızartılıp ikram edilir.
