Köprülü Mehmet Paşa Kervansarayının yapım tarihini gösteren kitabesi olmamakla beraber 17. yüzyılda (muhtemelen l655 yılında) Kanuni Sultan Süleyman’ın veziri olan Rüstem Paşa tarafından yaptırıldığı bilinmektedir. Köprülü Mehmet Paşa’nın vakıf eseri olarak tapuda kaydı bulunmaktadır. Kervansaray, Bilecik-Sakarya karayolunun üzerinde, Bilecik’e 16 kilometre uzaklıktaki Vezirhan beldesinde yer almaktadır. Kervansarayın hemen yakınında Köprülü Mehmet Paşa Camii vardır. Kervansaray ile aynı zamanda yapılan cami dolayısıyla bu iki yapı, Vezirhan Külliyesi olarak da bilinmektedir. Külliyenin yapımından sonra belde Vezirhan adı ile anılmaya başlanmıştır.
Kervansarayın Yapısı
3008 metrekarelik bir alan üzerinde bulunan Kervansaray, 101,52 x 27,21 metre ölçülerinde dikdörtgen planlı olup taş ve tuğla malzemeden harç ile inşa edilmiştir. Simetrik planlıdır. Üç bölümlü kervansarayın orta kısmı iki yandakilere göre biraz daha farklıdır. Bu bölüm girişe ayrılmış, yapımında taş ve tuğla kullanılmıştır. İç kısmında her iki yanda duvarlara ocaklar yerleştirilmiştir. Yanlara sekiler yapılmış ve bunlar zeminden daha yüksek tutulmuştur. Bu durumda ortada araba ve atlar, iki yanda da yolcuların konaklaması sağlanmıştır. Duvarlardaki ocakların üzerine de küçük, mazgal niteliğinde pencereler açılmıştır. Dışa kapalı, payandalarla desteklenen, kale görünümündeki kervansarayın üzeri iki yana meyilli ahşap kırma bir çatı ile örtülmüştür. İçerideki ahşap sütun dizisi ve kirişler çatıyı taşımaktadır. Bu çatı 1912 yılına kadar sağlam durumda kalmış, bundan sonra yıkılmış ve kervansaray kendi haline terkedilmiştir.
Planı, 17. yüzyılın başında Edirne’de inşa edilen Ekmekçizade Ahmed Paşa Kervansarayı’nın planını tekrar ettiğinden ayrı bir öneme de sahiptir. Üç kısımdan oluşmaktadır. Giriş kısmı yüklerin ve hayvanların konulduğu bölümdür. Giriş kısmının iki yanında yer alan dikdörtgen bölümler ise yolcuların konakladığı asıl mekanları oluşturmaktadır.
Vakıflar Genel Müdürlüğünün, atıl ve yıkıntı durumundaki vakıf eserlerini ayağa kaldırılmak için başlattığı restorasyon çalışmaları kapsamında projesi hazırlanan ve 2007 yılında 4,5 milyon TL’lik bir ödenekle restorasyonuna başlanan tarihi kervansarayın restorasyonu 3 yılda tamamlanarak bugünkü görünümüne kavuştu. Günümüzde atıl durumda kalan Kervansaray, uzun yıllardan beri Bilecik’in Söğüt İlçesinde düzenlenen Ertuğrul Gazi’yi Anma ve Söğüt Şenlikleri gibi etkinliklerde ve kültür turizmine yönelik turlarda butik otel olarak kullanıma uygundur.
Vakıflar Genel Müdürlüğünün, atıl ve yıkıntı durumundaki vakıf eserlerini ayağa kaldırılmak için başlattığı restorasyon çalışmaları kapsamında projesi hazırlanan ve 2007 yılında 4,5 milyon TL’lik bir ödenekle restorasyonuna başlanan tarihi kervansarayın restorasyonu 3 yılda tamamlanmıştır. Kuruluş amacına uygun şekilde 36 odalı butik otele dönüştürülmesi planlanan Kervansaray, 400 yıl sonra yeni misafirlerini ağırlamaya hazırlanıyor.
2022 yılında Vezirhan Belediyesi tarafından kervansarayın avlu ve çevre düzenlemesi yapılmıştır.
(Türkiye Turizm Ansiklopedisi, Bilecik İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü)
