Bilecik’in Osmaneli İlçesinde halen ayakta duran Aya Yorgi Kilisesi’nin inşaatında kullanılan taşların Lefke Taşı olarak bilinen taşlardan yapıldığı öğrenildi.
Sakarya Nehri’nin İncisi Osmaneli (Lefke) kitabında yer alan bilgilere göre; İstanbul Haydarpaşa Tren Garı ve Eskişehir Hükümet Konağı gibi yerlerin yapımında kullanılan Lefke Taşının ilçede bulunan Aya Yorgi Kilisesi’nde de kullanıldığı öğrenildi.
Kitapta kilise inşaatına ve yapımında kullanılan malzemelere ilişkin şu bilgilere yer verildi:
“Aya Yorgi Kilisesinin İnşasında Kullanılan Lefke Taşı
Çimentosu ve taneleri silisli kumtaşı türünden doğal bir yapı taşı olan Lefke taşı, “İstanbul Haydarpaşa Tren Garı, Eskişehir Hükümet Konağı, Bebek ve Bostancı camileri ile Osmaneli ilçe merkezi ve civarında bulunan cami, medrese, kilise ve evlerde yaygın olarak kullanılmıştır. Lefke’de cami ve diğer birçok yapı gibi, Aya Yorgi Kilisesi de Lefke taşı kullanılarak yapılmıştır. Nitekim Ertuğrul Sancağı Nafia kondüktörü Salih Sıddıki imzalı ve 25 Kasım 1896 (23 Teşrinisani 1312) tarihli kilisenin yeniden inşası için hazırlanan keşf-i evvel defterinde, kilisede kullanılacak yapı malzemeleri, ölçüleri ve rayiç bedelleri gibi tüm detaylar verilmiştir.
Bu keşf-i evvel defterine göre, kilisenin önceden meydana gelen yangında zarar gören beden duvarları, pencereler ve taban zemini yıkılacaktı. Ardından da enkazın ayıklanması için önce çatının yıkılması ve kiremitlerle kerestelerin birbirinden ayıklanması işi tamamlanacaktı. Bundan sonra kilisenin duvarlarının yarı derecede taş ilavesiyle halis kireç ve dere kumu harcıyla her bir metre yüksekliğinde iki sıra yerli tuğladan hatıl konularak ve taşların yüzeyleri kaba yonma olarak birbirine bağlı ve derzleri çimento ile inşa edilecekti. Bunun için de Lefke kasabası civarında bulunan Gök Renkli Taş Ocağından çıkan yonma taş ile ince tarakla tesviyeli pencerelerin sıva, taban ve başlıklar ile köşe taşları ve aynı şekilde ince tarakla tesviyeli ve avadanlıkli olarak silme saçak taşlarının demir kenet, zıvana, kurşun ve çimento ile rabıta edilerek inşa edilmesi planlanmıştır.
Bununla birlikte kilisenin çatısının inşası mevcut kiremitler üzerine 5000 kiremit ilavesiyle makas, kiriş ve payandaları ural çam ağacından ve yelpaze çam tahtasıyla kaplama yapılacak, kiremitleri horasan harcı ile satrançlı olarak yelpaze çam tahtasıyla döşenecekti. Ayrıca, kilise içinde giral çam ağacından kirişle kuşaklar oluşturulacak ve üzeri yelpaze çam tahtasından bağdadî olarak tavan kubbelerinin inşası planlanmıştır. Bu arada süzülmüş kireç ve dere kumu katkılı harçla kilise içinde inşa edilecek duvarlar ve ahşap kubbelerin sıvaları yapılacaktır. Kilisenin iç duvarları ve ahşap kubbelerin sıvaları üzerine mermer kireciyle ince sıva yapılacak ve mala ile perdah edilecektir. Kilisenin kampana (çan) mahallinin direkleri meşe ağacından ve eksik kalan keresteleri çam ağacından yapılacak, çatının üzeri kurşunla kaplanacak ve çatının altına çam tahtasından silindirik silmelerle direk ve parmaklıklar rendelenmiş olarak inşa edilecektir.
Son olarak, pencerelerin iki santimetre kalınlıkta dört köşe demir çubuktan parmaklıkları ile iki adet kapı tablalarının beş milimetre kalınlıkta demir saçtan ve pervazlarının beş santimetre genişliğinde ve beş milimetre kalınlıkta lama demirinden yapılması planlanmıştır. Kilisenin pencere ve kapıları ile kampana mahallinin ve kilise içindeki ahşap kısımlarının yağlı boya ile boyanacağı, duvarlardaki gerekli resim ve yaldızların tamamlanacağı belirtilmiştir. Burada ana başlıklar halinde izah ettiğimiz Lefke Rum kilisesinin maliyetinin “mecidiye hesabıyla” 47.000 kuruş olacağı tahmin edilmiştir.
Görüldüğü gibi, ahşap yerine kâgir malzeme ve Lefke taşı da kullanılarak yapılması planlanan Lefke kilisesi izinsiz olarak inşa edilmiştir. Lefke taşı, daha önce İstanbul Haydarpaşa Tren Garı, Eskişehir Hükümet Konağı, Bebek ve Bostancı camileri ile Osmaneli ilçe merkezi ve civarında bulunan cami, medrese, kilise ve evlerde yaygın olarak kullanılmıştı. Ertuğrul Nafia kondüktörü Salih Siddiki imzalı 25 Kasım 1896 (23 Teşrinisani 1312) tarihli Kilise Keşf-i Evvel defterine göre, Lefke Rum kilisesi de kasaba civarında bulunan Gök Renkli Taş Ocağından çıkarılan yonma taş ile inşa edilmiştir. Dolayısıyla Lefke taşı ile yapılan ilçe dışındaki ve içindeki diğer yapılar gibi, Lefke kilisesi de bu yapı taşının sergilendiği doğal bir alan olarak yeniden bir proje dahilinde restore edilebilir, taş ve diğer yapı malzemeleri sergilenebilir.”
