Özellikle son yıllarda daha da fazla duyduğumuz ”kayyum” kelimesinin anlamı nedir? Sizler için araştırdık, işte tüm detayşarıyla kayyumun anlamı….
1. Kayyum Ne Demek? Genel Tanım
“Kayyum” kelimesi, Arapça kökenlidir ve kökeni “kāim” (kalkan, duran, ayakta tutan) kelimesine dayanır. Türkçeye bu kökten türeyerek geçmiş ve anlamı “bir şeyi ayakta tutan, koruyan, yöneten kişi” olmuştur.
Kısaca:Kayyum, başkası adına bir malı veya kurumu yönetmek ve korumakla görevlendirilen kişidir. Yetkileri ve sorumlulukları, atandığı alana göre değişir.
2. Hukuki Anlamda Kayyum
Hukuki sistemlerde “kayyum”, bir gerçek ya da tüzel kişinin malvarlığı veya faaliyetleriyle ilgili yönetim yetkisini geçici veya sürekli olarak üstlenen kişidir.
Medeni Hukuk’ta (Türk Medeni Kanunu’nda):Kişinin kendi işlerini göremeyecek bir durumda olması (örneğin, akıl hastalığı, küçük yaşta olmak, yokluk gibi) halinde, mahkeme kararıyla bir kayyum atanır.
Türk Ticaret Hukuku’nda:Bir şirketin işleri sağlıklı yürütülemiyorsa (iflas, fesih davası, ortaklar arası anlaşmazlık gibi durumlarda), şirketin işlerini idare etmek için kayyum atanabilir.
Ceza Hukuku ve Terörle Mücadele bağlamında:Bir kurumun veya şirketin terör örgütleriyle bağlantısı olduğuna dair şüphe oluştuğunda, devlet o kuruma kayyum atayarak yönetimini el koyabilir.
3. Kayyum Atama Sebepleri
Mahkemeler kayyum atamasını şu nedenlerle yapar:
Kişisel nedenler:Bir kişi, kendi hukuki işlemlerini yapamayacak durumdaysa (örneğin, zihinsel engel, ağır hastalık, yaş küçüklüğü).
Malvarlığı nedenleri:Kayıp mal sahibinin mallarını korumak için veya bir terekenin (mirasın) paylaşımı süresince.
Şirket ve Vakıflarda:Yönetim organları çalışamaz hale gelmişse, yönetimde boşluk oluşmuşsa.
Kamusal nedenler:Bir kurumun devlete karşı yükümlülüklerini ihlal etmesi, yasa dışı faaliyetlere karışması.
4. Kayyumun Görev ve Yetkileri
Temsil ettiği kişinin veya kurumun menfaatlerini korur.
Malvarlığını yönetir, yeni borçlara sokmaz, mevcut işleyişi sürdürür.
Mahkemeye veya ilgili kuruma düzenli olarak rapor verir.
Yetkileri mahkemenin kararında belirtilen sınırlar içindedir; kendiliğinden geniş hareket edemez.
İşlerin normale dönmesi durumunda görevi sona erer.
5. Tarihsel Olarak Kayyumluk
İslam hukukunda, “velayet” ve “vesayet” kavramları arasında, özellikle yetimlerin malvarlığını korumak amacıyla kayyumlar atanırdı.Bu uygulamalar Osmanlı döneminde de devam etti:
Yetimlerin malları için “yetimhane kayyumları”,
Vakıfların işleyişi için “vakıf kayyumları” atanırdı.
Özetle: Kayyumluk geleneği, İslam-Osmanlı hukuk geleneğinde sosyal bir sorumluluk ve korunma işlevi görmüştür.
6. Günümüzde Kayyum Uygulamaları
Bugün Türkiye’de “kayyum” kelimesi sıkça siyasi ve idari anlamda gündeme gelir. Özellikle:
Belediyelere terör örgütleriyle ilişkilendirildiği iddiasıyla kayyum atanması,
Bazı şirketlere FETÖ gibi örgütlerle bağlantısı iddiasıyla kayyum atanması,
Üniversitelere veya vakıflara geçici yönetici kayyumlar atanması.
Bu kayyumlar, atandıkları kurumların tüm idari ve mali işlerini devralırlar ve normal yöneticiler gibi çalışırlar.
7. Kayyum ve Diğer Benzer Kavramlar
Kayyum ile sık karıştırılan kavramlar da vardır:
Kavram
Tanım
Vasi
Kısıtlı (örneğin akıl hastası ya da küçük yaşta olan kişi) adına hukuki işlemleri yapar.
Tereke Temsilcisi
Ölen bir kişinin mirasının yönetilmesi için atanır.
Geçici Yönetici
Bir şirketin olağan dışı durumlarda yönetimi için atanır.
Fark: Kayyum, genellikle hem kişisel hem de kurumsal varlıkların korunması için atanır; diğerleri daha özel alanlara yöneliktir.
8. Kayyumun Sona Ermesi
Atandığı görev sona erdiğinde (örneğin, şirket düzelirse, kişi sağlığına kavuşursa),
Mahkeme kararıyla,
İlgili kişinin kendi işlerini yürütebilecek hale gelmesiyle kayyumun görevi biter.
9. Kayyum Atamasına İtiraz Edilebilir mi?
Evet.Kayyum atamasına itiraz edilebilir. Bu itiraz:
Kararı veren mahkemeye yapılır.
“İstinaf” ve “temyiz” gibi üst yargı yolları da açıktır.
Ancak kayyum ataması geçici bir önlem olduğundan, çoğu zaman işlem hemen uygulanır, itiraz süreci sonradan işler.
10. Kültürel ve Günlük Kullanımdaki Yansıması
Özellikle son yıllarda Türkiye’de “kayyum” kelimesi siyasi tartışmalarda sıkça kullanılıyor ve bazen olumsuz çağrışımlara neden oluyor.
“Seçilmiş yöneticilerin yerine atanmış kişi” anlamında eleştiriliyor.
Bu da kelimenin toplumsal hafızada daha farklı bir anlama bürünmesine sebep oldu.
Özet Cümleyle Bitirelim:
Kayyum, bir kişinin, kurumun veya malvarlığının idaresi için, yargı kararıyla veya devlet tarafından atanan, geçici ve koruyucu yetkiye sahip yöneticidir.
