Kurban Bayramı yaklaşırken milyonlarca Müslüman, dini vecibelerini yerine getirebilmek adına kurbanlık seçimi telaşına düşmüş durumda. Ancak bir hayvanı sadece satın almak, kurban ibadetinin gereğini yerine getirmek için yeterli değil. Kurban ibadeti; inanç, sağlık, ekonomi, etik ve sosyal sorumluluk gibi birçok boyutu bünyesinde barındırıyor. İşte kurban alımında dikkat edilmesi gereken hususlar; fıkhi kurallar, maddi koşullar, sağlık kriterleri ve manevi sorumluluklar ışığında tüm yönleriyle ele alındı.
1. Kurbanın Dini Şartları: Fıkhi Açıdan Uygunluk
Kurban ibadeti, İslam dininde belirli şartlara bağlıdır. Fıkıh kitapları ve Diyanet İşleri Başkanlığı’nın açıklamalarına göre aşağıdaki şartlar sağlanmadan kesilen hayvanın kurban hükmünü taşıması mümkün değildir.
Kurban Olabilecek Hayvanlar
Koyun ve keçi: En az 1 yaşında olmalı. Ancak bazı mezheplerde 6 ayını doldurup 1 yaşındaymış gibi gösterişli olan koyunlar da caiz sayılır.
Sığır ve manda: En az 2 yaşında olmalı.
Deve: En az 5 yaşında olmalı.
Kurban Olmayacak Hayvanlar
Kör, topal, çok zayıf, kulağı kesik, dişlerinin çoğu dökülmüş, bir veya iki gözü kör olan hayvanlar kurban olmaz.
Organları eksik, kuyruksuz doğmuş hayvanlar da fıkhen uygun değildir.
Gebelik durumu, etin kalitesini düşürdüğü gibi, annenin kurban edilmesiyle birlikte yavrunun da kesilmiş sayılması ihtimali söz konusu olabilir. Bu yüzden gebe hayvan tercih edilmemelidir.
Akli Denge ve Niyet Şartı
Kurban, akıllı ve ergenlik çağına ulaşmış Müslüman bireyler tarafından, Allah rızası için niyet edilerek kesilmelidir.
Zekat gibi bir ibadet olan kurban, maddi durumu yerinde olanlara vaciptir (Hanefi mezhebinde).
2. Kurbanlık Seçerken Fiziksel ve Sağlık Kriterleri
Kurban, sağlıklı ve düzgün yapılı bir hayvan olmalıdır. Hem dini gerekleri yerine getirmek hem de insan sağlığını korumak açısından aşağıdaki veterinerlik kriterleri dikkate alınmalıdır:
Sağlık Göstergeleri
Hayvanın gözleri parlak, burun akıntısız ve ağız kokusuz olmalıdır.
Deride parazit, yara veya mantar benzeri lezyonlar bulunmamalı.
Tüyleri canlı ve parlak olmalı.
Aşırı zayıf, güçsüz ya da bitkin görünmemeli.
Yaş Tespiti Nasıl Yapılır?
Diş kontrolü ile yaş tahmin edilir: Sığır ve keçilerde ön dişlerin yerine kalıcı dişlerin çıkması yaş göstergesidir.
Satıcıya güvenmek yeterli değildir; uzman kontrolü veya resmi belgeler (küpe, pasaport) istenmelidir.
3. Ekonomik ve Sosyal Yönü: İsraf ve Fırsatçılığa Dikkat
Fiyat ve Satın Alma Koşulları
Kurbanlık fiyatları bölgelere ve hayvan türüne göre değişkenlik gösterir. En uygun fiyat değil, en uygun koşullardaki hayvan tercih edilmelidir.
Belediyelerin ve Tarım Bakanlığı’nın ruhsatlandırdığı pazarlardan alışveriş yapılmalı.
Fırsatçılara karşı dikkatli olunmalı; aşırı yüksek fiyatlar hem israfa hem de sömürüye sebep olabilir.
Kurbanlık Alımında Ortaklık
Sığır ve deve gibi büyükbaş hayvanlar, en fazla yedi hissedar tarafından ortaklaşa alınabilir.
Her hissedarın niyeti kurban ibadeti olmalı, et niyetiyle girilen ortaklık geçersiz olur.
4. Manevi ve Toplumsal Duyarlılık
Kurban ibadeti, sadece hayvan kesmekten ibaret değildir; aynı zamanda yardımlaşma, paylaşma, toplumsal empati ve kul hakkı bilinci içerir.
İbadetin Ruhunu Unutmayın
Kurban, bir gösteri veya sosyal medya paylaşım nesnesi değildir. Gösterişli videolar, gürültülü kesimler, dini anlamı gölgede bırakabilir.
Kesim esnasında hayvana eziyet etmeyecek şekilde, şefkatle davranılmalıdır.
Kurban kesimi çocukların psikolojisini etkileyebilir; yaşına ve olgunluğuna göre yönlendirme yapılmalı.
Etin Dağıtımı
Kurban etinin üçte biri fakirlere, üçte biri akrabalara, üçte biri eve ayrılabilir (sünnettir).
Etin tamamını bağışlamak veya ihtiyaç sahiplerine dağıtmak da mümkündür ve sevap kazandırır.
5. Kurban Vekâleti ve Kurban Organizasyonları
Zaman veya mekân kısıtı olan bireyler için vekâletle kurban kesimi geçerli bir yöntemdir.
Vekâlet Nasıl Verilir?
Vekâlet sözlü, yazılı veya dijital yollarla verilebilir.
Vekil, kurbanı bizzat kesmeli veya güvenilir bir organizasyona (TDV, Kızılay, İHH vb.) devretmelidir.
Güvenilir Kurum Seçimi
Kurban kesen kurumların şeffaf raporlama yapması, kayıt tutması ve dağıtımı doğru yapması şarttır.
Online bağış sistemleri üzerinden vekâletle kurban hizmeti veren kurumlar tercih edilirken resmî izin ve geçmiş referansları sorgulanmalıdır.
6. Kesim Alanı ve Hijyen Kuralları
Kesim Nerede ve Nasıl Yapılmalı?
Kurbanlık hayvanlar, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın onayladığı mezbahalarda veya geçici kurban kesim alanlarında kesilmelidir.
Kesim yerinde temizlik, hijyen, drenaj ve atık yönetimi kurallarına dikkat edilmelidir.
Kesimi yapan kişi ehl-i kıble (Müslüman), akıllı ve ergenlik çağında olmalıdır.
7. Hayvan Haklarına Saygı ve Vicdani Denge
Kurbanlık hayvana saygılı ve merhametli davranmak İslam’ın temel öğretilerindendir. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) şöyle buyurur:”Allah, her şeyde ihsanı (güzelliği) farz kıldı. Öldürdüğünüzde bile güzel bir şekilde öldürün.” (Müslim, Sayd, 57)
Hayvanlara Eziyet Etmemek
Hayvan korkutulmamalı, kesim esnasında başka hayvanlar görmemeli.
Kesim işlemi tek seferde ve ehil kişilerce yapılmalı.
Hayvan taşınırken veya bağlanırken kırbaçlama, tekmeleme gibi davranışlardan kaçınılmalı.
Kurbanlık Seçimi Bir İbadettir, Sorumluluktur
Kurban ibadeti, sadece bireysel değil toplumsal ve ahlaki boyutlarıyla da değerlidir. Hayvanın sağlığı, alım şekli, kesim biçimi ve etin paylaşımı; hepsi bir bütün olarak değerlendirilmelidir. Bu bayramda hem Allah rızasını gözetmek, hem de kul hakkını gözetmek dileğiyle…
“Onların ne etleri ne de kanları Allah’a ulaşır. Fakat O’na sadece sizin takvanız ulaşır.”(Hac Suresi, 37. Ayet)
Dilersen bu metni bir broşür, infografik veya PDF haline de getirebilirim. İstersen özet versiyonunu da oluşturabilirim. Yardımcı olmamı ister misin?
