Saygı duruşunun ardından İstiklal Marşı’nın okunmasıyla başlayan program Fen Edebiyat Fakültesi öğrencilerinden Ebru Delibaş’ın Çanakkale Şehitlerine isimli şiiri okumasıyla devam etti. Şiir dinletisinden sonra Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığı tarafından hazırlanan “Çanakkale Savaşı” konulu sinevizyon gösterimi gerçekleştirildi.
Sinevizyon gösteriminin ardından Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkilap Tarihi Okutmanlarından Dr. Selma Çetinkaya “Çanakkale’de Şehit Düşen Bilecikliler” konulu konuşmasını yaptı. “Türk milletinin yokluk ve yoksulluk içinde eşine rastlanılmayacak bir iman ve azimle namusu için, İstiklali için, istikbali için verdiği mücadelenin sembolüdür Çanakkale” diyen Çetinkaya Bilecik’in her bir köşesinden Çanakkale’de şehit düşen Mehmetçik olduğunu ifade edip şunları aktardı:
“Allah yolunda din, iman, vatan, millet, bayrak, hak, erdem, fazilet ve tüm mukaddesat adına feda edilen canların toplandığı yerdir Çanakkale. Vatanın her yerinden gelmiş Mehmet’lerin, şüheda edilen canların toplandığı yerdir. Mehmetlerin şüheda şerbetini içtiği, abideleştiği yerdir. Binlerce vatan evladının şehitlik mertebesine ulaştığı yerdir, binlerce vatan evladının..
“195 bin Mehmetçik resmi kayıtlarda kayıp olarak görülmektedir”
Çanakkale şehitlerinin sayısı bilindiği üzere hep tartışma konusu olmuş 250 binleri bulan rakamlar telaffuz edilmiştir. Ancak son araştırmalarda bu konunun netlik kazandığı görülmektedir. Buna göre yapılan çalışma ile 195 bin Mehmetçik resmi kayıtlarda kayıp olarak görülmektedir. 195 bin askerin yaklaşık 20 bini hastalık sonucu kaybolmuştur, 10 bini savaş sırasında firar etmiş veya esir düşmüştür. Kalanlarsa yaralı ya da savaşamayacak durumda olduklarından kayıtlarda kayıp olarak yer almışlardır. 55 bin 801 askerimiz ise Çanakkale topraklarında şehit düşmüştür. Vatanın muhtelif yerlerinden gelmiş 55 bin 801 can. Devleti Aliye’nin doğduğu, milli mücadeledeki çetin mücadelelerin yaşandığı Bilecik harbi umumiye’de 1241 şehit vermiştir. Yalnızca Bilecik’in merkezine esas alacak olursak şehit sayısının 165 olduğunu görüyoruz. Çanakkale cephesine kayıtlı olarak Bilecikli Mehmetlerin sayısı ise 123’tür. 123 şehitle ilgili bilgiler verecek olursak şunları söylemek mümkündür;
"Çanakkale’de 20’li yaşlarında gençlerin vatan uğruna canlarını feda ettiklerini söylemek doğru olur."
Önce Çanakkale cephesinde şehit düşen Bilecikli askerlerin yaşlarına bakarsak yaşı en büyük olan askerimiz Yarhisar’dan 1873 doğumlu Seyit Ali oğlu Ali. Piyade er Ali 1915’te şehit düşmüştür. Bir diğer 42 yaşında şehit olan askerimiz; Mustafa oğlu Akçahasan. Akçahasan Bayırköylü. Er Hasan 6 Ağustos 1915’te şehit düşmüş, şehit düştüğü yer belli değil. En küçük şehidimiz ise Ahmet oğlu Ali. Bekdemir Köyü’nden piyade er Ali 1 Haziran 1915’te Arıburnu muharebesinde şehit düştüğünde 14 yaşında bir ana kuzusudur. Daha çocuktur ve hep de öyle kalmıştır. Bilecik şehitleriyle ilgili bu çalışma sırasında bazı askerilerin doğum tarihlerine kayıtlardan ulaşamadığım için yaşlarını bilmediklerimizin de olduğunu söylenmek gerekir ancak bu durumda olan şehit sayısının 5 olduğunu hatırlatalım. Bunlar; Karaağaçtan Molla Ahmet oğlu Osman, Okluca’dan İbrahim oğlu Ahmet. Kapaklı’dan Hacısalihoğulları olarak bilinen Veli oğlu Eyüp. Alpagut’tan Mustafa oğlu Mehmet ve İlyasça’dan Ali Osman oğlu Mustafa’dır.
Şehitlerimizin yaşlarını da gruplandırabiliyoruz. 2 er 35 yaşında, 9 er 28 yaşında, 10 erimiz 35, 6 erimiz 32 yaşında şehit düşmüştür. 13 er 27, 11 er 24 yaşında, 13 tanesi 23 yaşında şehit düşüyor. 9 şehidimiz 30 yaşında, 3 er 33 yaşında, 2 erimiz 36, 4 erimiz 25 yaşında şehit düşmüştür. 4 er 41, 9 er 26, 1 erimiz 40 yaşında şehit düşüyor. 2 er 21, 8 erimiz 22 yaşında şehit düşmüş. 3 er 34, 5 er 29, 1 er 38 yaşında bir fidanımızı Çanakkale’de yitirdiğimizi görmekteyiz. Başlangıçta da söylediğimiz üzere bir tane 14 yaşında ana kuzumuz var. Bir tane de onlara ağabeylik yapan 42 yaşında şehidimiz mevcut. Bu bilgilerden yola çıkarak genel itibariyle Çanakkale’de 20’li yaşlarında gençlerin vatan uğruna canlarını feda ettiklerini söylemek doğru olur. Bir dönemin gençliği cephelerde yitip gitmiştir. “Gençliğim eyvah” dedirtmiştir. Ancak, aslında o dönemin gençliğinin mi yoksa günümüz gençliğinin durumunun eyvah olduğunu da tartışmak gerekir.
Bilecikli Mehmetlerin Çanakkale cephesinde hangi muharebelerde şehit düştüğüne bir göz atalım. Seddülbahir Cephesi’nde yoğunluk olduğunu görmekteyiz. 26 asker bu muharebede can vermiştir. Seddülbahir Kereviz Deresi’ni de dahil edecek olursak bu sayı 34’e çıkmaktadır. Seddülbahir’den ayrı 11 Bilecikli askerimiz Arıburnu’nda şehit olmuştur. Ayrıca Anafartalar’da 7, Conk Bayırı’nda 3, Zığındere’de 8, Kanlıdere’de 2, Kemik burnu mıntıkasında 3, Aslan deresi’nde 1, Keçidere Muharebesi’nde 2, Maydos’ta 2, Çataltepe’de 1, Conktepe’de 2, Asımdere’de 1, Merkez tepesinde 1, Kemikli burun deresinde 2, Hisar Kale’de 2, Düztepe’de de 1 Çanakkale cephesine kayıtlı Bilecikli şehidimiz vardır. Bundan ayrı Çanakkale Muharebesinde 2 Bilecikli asker şehit düşmüş, muharebe esnasında olmamakla beraber 14 Mehmetçik de yine Çanakkale Cephesi’nde şehit olmuştur. Harp meydanında şehit düştüğü not alınan bir askerimiz de vardır. Bunlardan ayrı yaralanarak tedavi gördükleri hastanelerde şehit olanlar da söz konusudur. 18 Bilecikli asker hastanede şehit olmuştur. Bu hastaneleri isimleri; Haydarpaşa 9. Fırka Seyyar Hastanesi, Gümüşsuyu Hastanesi, Tekfurdağı Hastanesi, Çanakkale Merkez Hastanezi, Hilal-i Ahmer, Bahriye Merkez, Fırka Seyyar Hastanesi ve Şarkköy 5. Harp Hastanesi’nde şehit düşmüşlerdir.
Bilecik’ten Çanakkale Cephesi’ne giden ve orada şehitlik mertebesine erişen şehitlerimizle ilgili verebileceğimiz bir diğer bilgi; Bilecik’in neresinden oldukları olabilir. Buna göre, Başköy, Cumalıköy, İlyasça, Beyce, Selbükü, Bayırköy, Gökpınar, Dereşemseddin, Abadiye, Karaağaç, Okluca, Kapaklı, Şükraniye, Çakırpınar, Kutyubaşı, Kurtköy, İkizce, Kınık, Selöz, Çukurören, Yeniköy, Deresakarı, Aşağıköy, Hasandere, Vezirhan, Abbaslık, Bekdemir, Sütlük, Koyunköy, İlyasbey, Ören, Alpagut, Taşçılar ve Sarmaşık’tan şehit vermiştir Bilecik. Sözün kısası Bilecik’in her bir köşesinde Çanakkale’de şehit düşen Mehmetçik vardır. Tabi lunu da hatırlatalım yine; Sayılanların hepsi Bilecik Merkez,2e bağlı yerleşimlerdir. İlçelerle birlikte Bilecik şehitlerini ele alacak bir çalışma geniş kapsamından dolayı süremize sığmayacağından il merkezini seçerek yapıldı çalışma. Bunu da hatırlatalım.
Saydığımız yerlerden Bilecik şehit vermiştir. Buralardan giden Kazağlıoğulları, Salihoğulları, Hacıismailoğulları, Ömeroğulları, hepsini saymayalım 72 tane aile var içerisinden şehit verilen. Ancak şunu da belirtelim, her şehidin ailesinin bir lakabının olmadığını söylemek gerekir. Bunun yanı sıra her aileden birden fala şehit çıktığı da görülmektedir. Lakabı bilinen aileler saydıklarımdan.
Yaşadığımız yer olması hasebiyle ve günün önemine binaen Bilecik şehitlerini anlatmakla beraber hayatını yitiren tüm Mehmetçikleri minnet ve şükranla anıyoruz. Anadolu’nun bir çok yerinden ayrıca Yanya’dan, Yemen’den, Trablusşam’dan, Behat’tan Trablusgarp’tan, Tiflis’ten de gelip Çanakkale’de şehit düşen şehitlerimiz var. Yine Süleymaniye’den, Suriye’den, Siroz’dan, Serfice’den, Bosna, Der Zor, İran, Selanik, Romanya, Batum, Preveze, Nablus, Musul, Bağdat, Midilli, İşkodra, Mısır, Görüce, Bulgaristan, Debre, Manastır, Drama, Elbasan, Afganistan, Lazkiye, Bingazi, Kudüs, Halep, Hicaz, Kosova, Azerbaycan, Kırım, Basra, Girit, Kerkük, Kazan, Beyrut, Karakilise ve Kafkasya’dan gelerek Çanakkale’de şehit düşen tüm yiğitlerin ruhu şad olsun. Müstahkem mevki Komutanı Cevat Çobanlı Paşa, Seddülbahir Bölgesi Birlikleri kumandanı Vehip Paşa,Arıburnu Birliklerini kontrol eden yani Şimal grubu komutanı Esad Paşa, 14.Piyade Tümen Komutanı Kazım Karabekir Paşa, 19. Piyade Tümen Komutanı Yakup Şevki Subaşı, Nusret Mayın Gemisi Komutanı Yüzbaşı Hakkı, 5.Kolordu Komutanı Fevzi Çakmak Paşa ve Anafartalar Grup Komutanı Anafartalar Kahramanı Mustafa Kemal Paşa gibi lider kadrosunda yer alan isimleri de saygıyla yad ediyoruz. Güçlü ile haklının, varlık ile yokluğun mücadelesi olan Çanakkale’de diğer tüm cephelerde cihan harbinin yanı sıra İstiklal Harbinde, Balkan Savaşları’nda, Trablusgarp’da, Kore’de, Kıbrıs’ da, Kırım’da yitirdiğimiz, teröre kurban verdiğimiz, millet ve devlet uğruna şehit düşen günlerce anlatsak hakkından gelemeyeceğimiz tüm şehitlerimizi rahmet minnet ve şükranla anıyorum. Saygı, taktir ve övgülerimi ruhlarına sunarak konuşmamı sonlandırıyorum. Sabrınız için teşekkür ederim.”
Program İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi öğrencisi Taha Yasin Yüksel’in “Sakarya Türküsü” adlı şiiri okumasıyla sona erdi.
CANER ALKAN
