Osmanlı kuruluşuna ve milli mücadeleye tanıklık etmiş coğrafya olması sebebiyle ”Kuruluşun ve kurtuluşun şehri” olarak adlandırılan Bilecik ve ilçelerinde Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Gazi’nin babası Ertuğrul Gazi, kayınbabası ve Osmanlı Devleti’nin manevi mimarlarından Şeyh Edebali Türbesi olmak üzere 38 türbe bulunuyor.
Bilecik ve ilçelerindeki türbeler, Selçuklu türbelerinden ziyade Osmanlı türbe mimarisiyle yapılmış. Türbelerin bir kısmı Osmanlı kuruluş devrine diğer bir kısmı ise milli mücadelede şehit olmuş kişilere ait. Türbeler etrafında türbede yatan şahsın önemine göre bir takım dini ve kültürel adetler de gelişmiş.
Bilecik türbelerinin önemli bir kısmının Kütahya ve Eskişehir hududunda bulunması bölgenin eski Türk yerleşimi olmasından kaynaklanıyor. Söğüt ve Bozüyük topraklarının Osmanlılar’ın ilk yerleşim yerleri olması Bilecik’teki türbe geleneğinin diğer ilçelere göre buralarda daha fazla gelişmesini sağlamıştır.
Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Refik Arıkan, Ramazan ayının aynı zamanda manevi iklimi de beraberinde getirdiğini ifade ederek, iftarlarıyla, sahurlarıyla, teravihleriyle ve mukabeleleriyle o maneviyatı güçlendirdiği gibi aynı zamanda türbe ziyaretinin de Ramazan ayının vazgeçilmez önemli ritüellerinden birisi haline geldiğini söyledi.
Arıkan, Ramazan ayının manevi ikliminin insanları çeşitli ibadetlere yönelttiğini aktardı.
Ramazan ayında türbelerin daha fazla ziyaret edildiğini, insanların o manevi kişiliklerin huzurunda daha çok duaya durduklarını dile getiren Arıkan, şöyle konuştu:
”Türbeler açısından Bilecik son derece şanslı ve önemli merkezdir. Şeyh Edebali Türbesi olmak üzere Ertuğrul Gazi ve Osmanlı Devletinin kuruluşuna şahitlik eden pek çok insanın türbelerinin Bilecik’te bulunması türbe ziyaretlerinin önemini bir kat daha artırmaktadır. Türbe geleneği İslam toplumlarında olmakla beraber Türklerde daha baskındır. Türkler aynı zamanda Orta Asya’dan getirdikleri atalar kültürü İslamiyet’teki türbe geleneği ile devam ettirmişlerdir. Bu açıdan Osmanlı toplumunda türbelere olan rağbet ya da önemli kişilerin mezarlarının üzerine türbe yapma geleneği son derece fazladır. Padişahların ve hanedan üyelerinin, önde gelen devlet erkanının mezarlarının üzerine türbeler yapıldığı gibi yerelde önemli kişilerin mezarlarının üzerine de türbeler yapılarak zaman içinde buralar birer ziyaretgah haline gelmiştir.”
Her türbede kendine has bir ritüelin de geliştiğini belirten Arıkan, ”Mesela bazı türbeler hastalık için şifa kaynağı olabilirken; bazı türbeler çocuğu olmayanlar için bir umut kapısı; bazıları ise borçları eda etmek için duaların edildiği makamlar oluyor. Bilecik’teki Dursun Fakıh Türbesi ise bunlardan çok farklı bir tarihi geleneği yaşatıyor. Kadir Gecesinde ”Kadir pilavı” dediğimiz bir uygulamayla gece yapılan pilav halka dağıtılarak, yüzyıllardan beri devam eden bir gelenek Dursun Fakıh Türbesinde sürdürülüyor.” dedi.
Şeyh Edebali Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü doktora öğrencisi Hamiyet Bilgili de İslam toplumlarında önemli şahısların anılarını yaşatmak amacıyla kabirlerin üzerine türbeler inşa edildiğini ve Bilecik bölgesindeki türbeleri inceleyerek, kitaplaştırdığını anlattı.
Saha çalışmalarında Bilecik bölgesinde 38 türbe tespit ettiğini ve türbelerin restorasyonlarla eski yapısını koruduğunu belirten Bilgili, şu bilgilere yer verdi:
”Türbelerin tamamı Türkiye’nin çeşitli bölgelerinden gelen ziyaretçilerine kapılarını açıyor. İnsanlar türbelerden beklentilerinin karşılanmasına yönelik adaklar, kurbanlar, dualarda bulunuyor. Bilecik’teki türbeler Söğüt ve Bozüyük ilçelerinde yoğunlaşmaktadır. Bunun temel sebebi Osmanlının ilk kuruluşundan burada Türklerin yerleşmesinden ileri geliyor. Osmanlı kuruluş dönemi önemli isimlerinden Şeyh Edebali, Ertuğrul Gazi, Dursun Fakih, Kumral Abdal ve Abdullah Mihal Gazi’nin türbelerinin Bilecik coğrafyasında bulunması da bu toprakların Osmanlı kuruluş dönemindeki önemini göstermektedir. Geçmişte olduğu gibi günümüzde de türbeler önemini korumaktadır. Yerli ve yabancı misafirlerimiz türbeleri ziyaret etmekte ve buralarda şifa aramaktadırlar. Osmanlı kuruluşuna şahitlik eden şahısların yattığı türbeler, ziyaretçilerine aynı zamanda tarihi bir yolculuğa çıkarmaktadır. Bilecik kuruluş şehri olduğu gibi aynı zamanda kurtuluş şehridir. Milli mücadelede zafere giden yol bu coğrafyada açıldı. Bu topraklarda şehitler verdi. Bunlardan bir tanesi de Bilecik Müftüsü Mehmet Nuri Efendi’dir ve türbesi de merkez Deresakarı köyünde bulunmaktadır ve ziyarete açıktır.”
